Nederland stelt AI-gebruik bij borstkankerscreening uit tot 2028

De inzet van kunstmatige intelligentie (AI) bij het bevolkingsonderzoek naar borstkanker in Nederland wordt niet eerder verwacht dan het derde kwartaal van 2028. Dat blijkt uit een brief van demissionair minister van Volksgezondheid Jan Anthonie Bruijn waarin hij deze planning bevestigt, zoals gemeld door Tweakers op 15 oktober.

De grootste oorzaak van deze vertraging lijkt het Europese aanbestedingsproces te zijn, dat naar verwachting twee jaar in beslag zal nemen. In dat proces wordt bepaald welk bedrijf de AI-technologie levert. Daarnaast moet nog duidelijk worden op welke manier AI wordt ingezet: als ondersteunend hulpmiddel voor radiologen of, op termijn, als zelfstandig beoordelaar van scans.

Een van de redenen waarom Nederland achterloopt op landen zoals Denemarken en Zweden is dat hun screening lokaal is georganiseerd, terwijl Nederland werkt met een landelijk systeem. Daardoor is de coördinatie complexer en zijn besluiten op nationaal niveau nodig.

Verder zijn er technische, juridische en procedurele obstakels. Er moet zekerheid komen dat AI ten minste net zo goed presteert als menselijke radiologen. Ook moeten beveiliging, privacy en kwaliteitscontroles (zoals certificering volgens de Europese MDR-regelgeving) worden geregeld. Radiologen moeten de uitkomsten kunnen verifiëren en ingrijpen indien nodig.

Onderzoeken bij onder andere Radboudumc tonen dat AI meer tumoren kan detecteren dan radiologen, maar een grootschalige toepassing vraagt grondige validatie.

Wanneer de AI eenmaal wordt ingevoerd, kan het systeem op verschillende manieren worden gebruikt. In de meest conservatieve variant dient AI als hulpmiddel: de radioloog blijft de definitieve beoordeling geven. In een meer uitgebreide variant zou AI zelfstandig scans kunnen screenen, waarbij menselijke tussenkomst beperkt is. De keuze daartussen is nog onderwerp van discussie.

Het is ook nog niet zeker welke partijen de technologie zullen leveren of wie verantwoordelijk wordt voor onderhoud, updates en toezicht.

Voor belangenorganisaties en patiënten is de vertraging teleurstellend, gezien de mogelijke voordelen van snellere en vroegere detectie van borstkanker. Elke vertraging betekent dat mogelijk levenskansen gemist worden.

Critici wijzen erop dat bureaucratie en aanbestedingsprocedures vaak remmend werken, juist in domeinen waar snelheid van belang is. Sommige experts vragen zich af waarom onderzoeksinstituten of universiteiten niet eerder een rol kunnen nemen in het ontwikkelen van de AI-technologie.

Tegelijkertijd benadrukken voorstanders dat voorzichtigheid geboden is: medische AI valt vaak onder de hoogste risicoklassen, en fouten of bias kunnen ernstige gevolgen hebben. Daarom is robuuste validatie en toezicht essentieel.

Tot 2028 zullen andere landen mogelijk verder zijn met AI in medische screening, maar Nederland schat in dat de extra voorbereiding nodig is om kwaliteit, veiligheid en acceptatie te waarborgen.