De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) waarschuwt dat
AI-chatbots die verkiezingsadvies geven onbetrouwbaar zijn en vaak gekleurde uitkomsten opleveren. Het blijkt uit eigen onderzoek dat deze systemen opvallend vaak aanbevelen om te stemmen op slechts twee partijen, terwijl middenpartijen nauwelijks aan bod komen, volgens de
NOS.
Bij een proef met vier bekende AI-chatbots, waarin ze werden vergeleken met tools zoals StemWijzer en Kieskompas, kwamen de resultaten uit op partijen als PVV of GroenLinks‑PvdA. In ruim 30% van de gevallen kwam de PVV naar voren, in bijna 25% van de gevallen GroenLinks-PvdA. Middenpartijen doen nauwelijks mee: het CDA werd in slechts 1,3% van de oproepen aanbevolen, de ChristenUnie in maar 0,3%.
Wat klopt er niet?
Volgens de AP werken deze chatbots op basis van grote taalmodellen die zijn getraind op enorme hoeveelheden data: data die zelf vooroordelen kan bevatten. Daardoor ontstaan zogenaamde “stofzuigereffecten”: terwijl links-progressieve profielen vooral bij GroenLinks-PvdA terechtkomen, belanden rechts-conservatieve profielen vaker bij de PVV, en wordt het politieke midden nauwelijks aanbevolen.
Monique Verdier, vicevoorzitter van de AP, waarschuwt dat dit de hoeksteen van de democratie raakt: “Als jij ongeacht wat je invoert uitkomt bij twee partijen, dan denk je misschien: ‘Ik moet op die partij gaan stemmen,’ terwijl die partij misschien helemaal niet bij je past.”
Wat betekent dit voor kiezers?
Steeds vaker wordt technologie ingezet om mensen te helpen bij hun stemkeuze. Maar de AP benadrukt dat AI-chatbots geen vervanger zijn voor betrouwbare stemhulpen zoals StemWijzer of Kieskompas. De chatbot-adviezen zijn niet transparant: je weet niet waarom een bepaalde partij wordt aanbevolen, en de uitkomsten kunnen per sessie verschillen.
Het betekent dat kiezers kritisch moeten blijven en niet blind kunnen vertrouwen op een AI-advies. Het beste blijft om zelf partijprogramma’s te lezen, meerdere bronnen te raadplegen en gebruik te maken van gevestigde tools.
Mogelijke gevolgen voor de democratie
De AP geeft aan dat het gebruik van dergelijke bots vooral rond verkiezingen bijzondere aandacht vereist. Als steeds meer mensen AI-advies gebruiken, bestaat het risico dat ongelijkheid in toegang tot betrouwbare informatie toeneemt, en dat het politieke landschap op basis van algoritmen wordt vervormd. De toezichthouder geeft aan dat zij toezicht houdt en onderzoek doet, maar niet zelf sancties kan opleggen bij gebruik van chatbots als stemhulp, aldus
Headliner.
Het is duidelijk: AI-chatbots kunnen handig zijn voor algemene informatie, maar als het gaat om
politiek advies en stemkeuze zijn ze momenteel geen betrouwbare gids. Volgens de AP vormen ze zelfs een risico voor een eerlijk proces bij verkiezingen. Voor wie zijn stem wil laten meespelen: blijf kritisch, gebruik betrouwbare hulpmiddelen en ga niet alleen af op een automatische aanbeveling.