AI in 2026: vier trends die de hype voorbij zijn

AI verlaat in 2026 de experimentele fase en groeit uit tot volwassen technologie binnen organisaties. Waar 2025 werd gedomineerd door de snelle opkomst van generatieve AI-modellen, verschuift de aandacht komend jaar naar schaalbaarheid, regelgeving en concrete toepassingen in enterprise-omgevingen. Dat stelt Peter van der Putten, Director AI Lab bij Pegasystems (Pega) en onderzoeker aan de Universiteit Leiden. Hij benoemt vier trends die volgens hem bepalen welke organisaties daadwerkelijk waarde uit AI halen.

De markt voor generatieve AI staat in 2026 op scherp. De eerste fase, waarin partijen als OpenAI en NVIDIA een duidelijke voorsprong hadden, loopt ten einde. Grote technologiebedrijven zoals Google en Amazon Web Services benutten hun volledige stack, van eigen chips en cloudinfrastructuur tot wereldwijde distributiekanalen en aanvullende verdienmodellen.

Tegelijkertijd winnen open-sourcemodellen terrein. Met name Chinese modellen zoals DeepSeek en Alibaba Qwen verbeteren snel in prestaties en efficiëntie. Voor gebruikers betekent dit meer keuze, hogere kwaliteit en lagere kosten. Volgens Van der Putten ontwikkelt de basisinfrastructuur van generatieve AI zich daarmee tot een commodity. Het onderscheid ontstaat niet langer op modelniveau, maar in hoe organisaties AI toepassen binnen hun processen.

Ondanks politieke geluiden over deregulering blijft AI-regelgeving ook in 2026 een vast onderdeel van het speelveld. Speculaties over een forse versoepeling van de Europese AI Act blijken volgens Van der Putten overtrokken. Ook het Digital Omnibus-voorstel van de Europese Commissie verandert daar op korte termijn weinig aan.

De kern van de AI Act blijft overeind: een risicogebaseerd kader met proportionele verplichtingen. Zolang onderhandelingen lopen en voorstellen niet zijn aangenomen, gelden de bestaande regels en deadlines. Organisaties doen er daarom verstandig aan hun AI-strategie te baseren op de huidige wetgeving.

Volgens Van der Putten zien vooruitstrevende bedrijven verantwoord AI-gebruik niet als een compliance-last, maar als een strategisch voordeel. Transparantie, uitlegbaarheid en controle vergroten het vertrouwen van klanten en maken grootschalige inzet mogelijk.

De grootste economische waarde van AI verschuift in 2026 naar de applicatielaag. Niet de modellen zelf, maar AI die is ingebed in klantinteracties, bedrijfsprocessen en workflows maakt het verschil. Deze markt groeide in 2025 explosief en verviervoudigde in omvang.

Het gebruik varieert van eenvoudige toepassingen, zoals het samenvatten van klantgesprekken of het beantwoorden van vragen met behulp van domeinspecifieke kennisbanken, tot meer geavanceerde agent-based AI-systemen. Deze zogeheten agentic AI kan zelfstandig taken uitvoeren binnen vooraf gedefinieerde kaders.

Van der Putten waarschuwt voor ongecontroleerde inzet. Succesvolle agentic AI draait om voorspelbaarheid en betrouwbaarheid. Design-time agents helpen organisaties legacy-systemen te moderniseren. Run-time agents ondersteunen gebruikers via vaste workflows en bedrijfsregels. Zonder deze structuur neemt het risico juist toe.

De vierde trend gaat verder dan schaalvergroting of betere integratie. De volgende fase van AI draait om echte autonomie. Dat betekent systemen die niet alleen reageren, maar zelfstandig leren, plannen en samenwerken. Deze stap vraagt om doorbraken die verder gaan dan de huidige generatie large language models.

Volgens Van der Putten is agentic AI slechts een eerste stap. Echte autonomie vereist systemen die zelf relevante data verzamelen, doelen formuleren, langetermijngeheugen opbouwen en continu leren. Daarnaast moeten ze kunnen samenwerken met mensen en andere AI-systemen, intenties begrijpen en vertrouwen opbouwen.

Cruciaal is dat de mens de regie behoudt. Mensen stellen doelen, bewaken waarden en monitoren prestaties, kwaliteit en incidenten. Autonome AI betekent geen verlies van controle, maar een nieuwe verdeling van verantwoordelijkheden.

De rode draad voor 2026 is duidelijk. AI groeit uit de hypefase en wordt een volwassen productietechnologie. Minder beloftes, meer concrete impact. Organisaties die investeren in schaalbare, betrouwbare en verantwoorde AI-oplossingen bouwen daarmee een duurzaam concurrentievoordeel op.