EU gaat AI-regels voor startups versoepelen om innovatie te stimuleren

De Europese Commissie bereidt een opmerkelijke bijsturing van de nieuwe AI-wet (AI Act) voor. Kleine AI-startups krijgen mogelijk verlichting van ingewikkelde regels en papierwerk. Brussel reageert hiermee op signalen uit de techsector dat de huidige AI-regulering te zwaar drukt op innovatie.

De versoepeling kan bijzonder relevant zijn voor Nederlandse en Europese AI-startups die worstelen met compliance-eisen, terwijl Europa wil vooroplopen in de AI-race.

Een conceptplan van de Europese Commissie – het AI Continent Action Plan – pleit voor het verlagen van de nalevingsdruk van de AI Act voor startups. Volgens een document ingezien door Reuters wil Brussel feedback ophalen om de regels “smooth and simple” toe te passen voor kleine innovatieve spelers. Met andere woorden: EU-regelgevers zoeken manieren om jonge AI-bedrijven minder te belasten, zonder de doelstellingen van de wet uit het oog te verliezen. Eurocommissaris Henna Virkkunen (tevens verantwoordelijk voor tech) presenteert dit voorstel deze week in Brussel.

Deze zet komt niet uit de lucht vallen. De AI Act – Europa’s ambitieuze kader voor kunstmatige intelligentie – werd vorig jaar officieel goedgekeurd en geldt als ’s werelds eerste omvangrijke AI-wetgeving. Waar de VS vooral op vrijwillige richtlijnen vertrouwen en China via strenge controle inzet op stabiliteit, koos Europa voor harde regelgeving om risico’s van AI in te dammen. Zo legt de AI Act zware transparantieplichten op aan “hoog-risico” AI-systemen, al blijven generieke AI-modellen iets lichter gereguleerd. Dat brede vangnet kreeg lof, maar ook kritiek: het zou innovatie kunnen afremmen. Diverse bedrijven klaagden over hoge kosten en administratieve rompslomp door de nieuwe regels.

Voor Nederland – met een groeiend ecosysteem van AI-startups en onderzoek – zijn minder knellende AI-regels goed nieuws. Onze overheid investeert fors in AI-innovatie, maar ondernemers liepen aan tegen complexe compliance-eisen. Uit recent onderzoek bleek dat bij 57% van de Nederlandse organisaties nog onduidelijk is wie verantwoordelijk is voor AI-compliance of dat dit geheel ontbreekt​.

Dergelijke bevindingen tonen hoe uitdagend naleving nu al is. Een verademing in de regels kan Nederlandse startups en MKB-bedrijven helpen om zich te concentreren op innovatie in plaats van op papierwerk en juridische vraagstukken.

Beleid: De versoepeling sluit aan bij een bredere koerswijziging van Brussel. Virkkunen gaf in februari aan dat het AI-beleid “innovatievriendelijker” moet en beloofde de AI-wetgeving te vereenvoudigen waar mogelijk​. Dit voorkomt dat goedbedoelde regels hun doel voorbijschieten. Ook de Nederlandse overheid zal bij de nationale implementatie van de AI Act meer ruimte krijgen om startups ademruimte te geven, zonder de kernprincipes van de wet – zoals transparantie en veiligheid – los te laten.

Bedrijven: Nederlandse bedrijven en startups krijgen waarschijnlijk minder zware lasten te dragen. Dat betekent lagere compliance-kosten, minder juridische onzekerheid en sneller kunnen experimenteren met AI-toepassingen. Eerdere berichtgeving liet al zien dat organisaties het nut van de AI Act wel inzien, maar worstelen met de uitvoering.

Als Brussel nu de puntjes op de i zet en onduidelijkheden wegneemt, kunnen bedrijven zich focussen op verantwoorde AI-innovatie. Tegelijk blijft non-compliance niet zonder risico: verboden AI-praktijken (zoals autonome surveillancesystemen of discriminerende algoritmes) blijven verboden en kunnen bij overtreding leiden tot boetes. Die balans – beschermen zonder te verstikken – is precies waar het om draait.

Burgers: Uiteindelijk profiteert ook de Nederlandse burger. Toegankelijkere AI-regels voor startups betekenen dat nieuwe AI-diensten en -producten sneller op de markt kunnen komen – van slimmere zorgtoepassingen tot efficiëntere overheidsdiensten. Tegelijk blijft de basisbescherming intact: praktijken die de veiligheid, privacy of rechten van burgers ondermijnen, blijven streng gereguleerd of verboden onder de AI Act​.

De versoepeling richt zich dus vooral op het wegnemen van onnodige barrières, niet op het loslaten van kernwaarden. Voor inwoners van Nederland en Europa is dat een belangrijke geruststelling: innovatie wordt gestimuleerd, ethiek bewaakt. Voor wie meer wil lezen over de achtergronden van de AI Act: bekijk ons overzicht “EU AI Act: De nieuwe Europese verordening voor kunstmatige intelligentie”.