Paul Bloom waarschuwt: AI biedt troost, maar geen echte vriend

zondag, 27 juli 2025 om 17:11

Moet je vreinden worden met AI? Psycholoog Paul Bloom en denker Sam Harris kwamen samen in een podcast om de vraag te stellen: Moeten we vrienden worden met kunstmatige intelligentie?

Bloom biedt een genuanceerd antwoord. AI kan hulp bieden bij eenzaamheid, maar de emotionele band is een illusie. Hij waarschuwt dat we essentiële menselijke signalen en groei dreigen te verliezen.

Bloom’s perspectief: van bewondering tot bezorgdheid

Paul Bloom, hoogleraar psychologie aan de Universiteit van Toronto (ook verbonden aan Yale), houdt zich bezig met moraliteit, bewustzijn, empathie en ontwikkeling. Hij heeft recent geprobeerd de oorsprong van onze moraal opnieuw te duiden: is die aangeboren of cultureel gevormd? In Making Sense #427 richt hij zich echter op AI’s psychologische impact.

“We hebben AI-modellen zoals ChatGPT en Claude getraind op álle 12 miljoen woorden die ik ooit heb geschreven of gezegd … en nog steeds verzint het interviews die nooit hebben plaatsgevonden.”

Bloom erkent: hij gebruikt AI als substituut voor Google en voor complexe vragen. Maar hij zegt ook: “Het hallucineert … het is spookachtig.”

Dat fascineert hem, tegelijk alarmeert het hem.

De intelligentsie-sprong: een nieuwe realiteit

Harris prijst AI vooral om de snelheid en kwaliteit waarmee het werkt: “Geef het een vraag over de Grote Depressie: binnen seconden krijg je zeventien punten. Ik kon dat zelf nooit.”

Bloom reflecteert: “We dachten altijd aan de Turingtest als moment waarop mens en machine niet meer te onderscheiden zijn. Maar de modellen falen juist omdat ze het té goed doen.”

De verwachting van een toekomst op 10, 20 of 30 jaar in ontwikkeling sprong door het tempo van innovatie naar het heden:

“Een maand geleden dacht ik: AI met die capaciteit staat nog tientallen jaren weg. Maar nu? Het bestaat al. En het is ongelooflijk.”

De impact voelt voor Bloom als sciencefiction die realiteit werd: AI-systemen die we binnen enkele seconden dagelijks raadplegen en als bedachtzaam en empathisch ervaren, al zijn ze dat niet.

AI als emotionele trooster: voor wie werkt het echt?

Bloom vat samen dat AI twee kanten kent: een pro-kant die troost en empathie biedt aan mensen die in pijnlijke isolementssituaties verkeren, zoals ouderen in verzorgingstehuizen of mensen met dementie. De con-kant is dat het een emotionele supermarkt bondgenoot creëert, zonder uitdaging of reflectie:

“Als iemand 90 is en vereenzaamt, kan AI een vorm van menselijke verlichting bieden. Net zoals krachtige pijnstillers bij ernstige pijn.” “Maar voor gezonde, jongere mensen? Het is dopamine zonder vorming. Zonder echte feedback.”

Bloom legt uit dat eenzaamheid evolutionair een signaal is: het spoort je aan sociaal contact te maken en persoonlijk te groeien. Werkt AI dat signaal weg, dan verslapt die prikkel tot reflectie en actie.

De illusie van relatie: kunstmatig, toch aantrekkelijk

In een samenleving waarin AI lijkt te spreken, te luisteren, complimenten geeft en onvoorwaardelijke aandacht biedt, ontwikkelen mensen snelle parasociale band met de machine. Bloom haalt film Her aan als filosofisch voorbeeld: “In Her valt een alleenstaande man voor Samantha, een AI. Het lijkt levensecht, liefdevol, maar is een illusie. Daarom is het zo mooi en zo gevaarlijk.”

Voor Bloom gaat het niet alleen om verlies van signalen. Het gaat om het vervangen van menselijke imperfectie met een perfecte schaduw: “Mijn vrouw vergeet soms wat ik vertelde. Soms wil ze niet luisteren. Ze heeft haar eigen prioriteiten. AI heeft geen keuze. Daar ligt de waarde van menselijke relaties.”

Relaties met AI zijn voorspelbaar, altijd toeschietelijk en leiden tot een veilige echo van jezelf, zonder wederkerigheid of conflictopbouw.

Hoe ver gaan we met realistische AI-avatars?

Bloom en Harris bespreken toekomstscenario’s: “Binnen zes maanden kunnen video-avatars eruitzien als een perfecte acteur die alles over jou weet. Adviseren, schrijven, plannen. Foutloos. Meer dan een hulplijn: een illusoire superschim van bewustzijn.”

De technologische emotionele sluier wordt steeds dunner en overtuigender. Veel mensen zullen AI als hun belangrijkste relatie gaan behandelen, simpelweg door gemak en continuïteit—zeker als ze er jaren lang afhankelijk van zijn.

Dialoog of dials? Hoe AI ons reflecteert

Blooms visie op de toekomst van AI bevat een opvallende suggestie: wat als AI zelf reflecteert, in plaats van voortdurend bevestigt?

“Zet een schakelaar op AI: 'push-back' modus. Niet alles goedpraten. Vraag: ‘Is dit echt een vraag die je zelf niet kunt beantwoorden?’” “Stel dat het zegt: ‘Jij bent nu niet slim genoeg. Kom morgen terug.’… Je zou jezelf kunnen herberekenen, cultuurmens.”

Modeling AI als sparringpartner met grenzen in plaats van eindeloze cheerleader zou wellicht betere menselijke ontwikkeling stimuleren, al blijft de kernvraag: hoever willen we zulke ‘woke’ machines toelaten in ons leven?

Samenvattende inzichten

De inzichten op een rijtje:

AI biedt troost en gezelschap aan mensen die lijden aan eenzaamheid, vooral ouderen of mensen met dementie.

De emotionele band met AI is een illusie: AI simuleert begrip, maar voelt niets.

Eenzaamheid is een evolutionair signaal dat ons aanspoort tot actie en sociale verbinding – AI kan dat signaal verstoren.

Relaties met AI zijn altijd bevestigend en conflictloos, wat persoonlijke groei kan ondermijnen.

AI wordt steeds realistischer en kan uitgroeien tot de belangrijkste ‘relatie’ in iemands leven.

Bloom pleit voor AI die soms ook terugpraat, corrigeert of uitdaagt – zodat het meer op echte menselijke interactie lijkt.

Uiteindelijk zijn echte menselijke relaties waardevol juist omdat ze wederkerig, imperfect en vrijwillig zijn.

Conclusie: empathie zonder autonomie?

Paul Bloom sluit af met een krachtige waarschuwing: AI kan eenzaamheid verzachten, maar biedt geen uitdaging, geen groei, geen echte relatie. De emotionele schaduw is eerder troost dan transformatie. Gezonde menselijke relaties bestaan uit wrijving, wederkerigheid, onvolkomenheid en autonomie. Zonder die bouwstenen riskeren we emotioneel verarmen vóórdat de technologie ons volledig overneemt.