Elon Musk verloor DeepMind aan Google en ontketende per ongeluk de AI-oorlog

In 2014 verloor Elon Musk de strijd om DeepMind aan Google. Die ene deal legde de basis voor een tien jaar durende AI-wapenwedloop tussen Google DeepMind, OpenAI en nu xAI. In dit uitgebreide achtergrondstuk duiken we in de geheime biedingsstrijd, de ruzie met Larry Page, de geboorte van OpenAI en de opkomst van Grok.

Elon Musk kwam voorbij in de documentaire over Google Deepmind. Dat is een goede reden om eens dieper te duiken in de banden tussen Deepmind en Elon Musk. En wat blijkt? Die gaan behoorlijk ver terug.

DeepMind Technologies ontstond in 2010 in Londen onder leiding van Demis Hassabis, samen met Shane Legg en Mustafa Suleyman. Het team richtte zich op deep reinforcement learning. Dit is een techniek waarbij een AI zichzelf traint door trial-and-error, aangestuurd door beloningen. DeepMind maakte indruk door neurale netwerken Atari-spellen te laten spelen en menselijke prestaties te evenaren op basis van ruwe pixeldata.

Het succes trok snel investeerders aan. Onder de vroege financiers zaten Peter Thiel, Jaan Tallinn en Elon Musk. Voor Musk paste DeepMind perfect in zijn wereldbeeld. De technologie was grensverleggend, maar hij zag ook de risico’s. Musk waarschuwde al jaren dat ongecontroleerde kunstmatige intelligentie een existentieel gevaar kon vormen. Hij vergeleek AI in interviews met “het oproepen van een demon”.

Rond 2013 realiseerde DeepMind zich dat het honderden miljoenen dollars en enorme rekenkracht nodig had om de concurrentie voor te blijven. Het team kon dat niet zelfstandig opbrengen. Een verkoop werd daarom steeds waarschijnlijker.

In de tweede helft van 2013 begon DeepMind in stilte te praten met potentiële kopers. Het bedrijf had schaalbare GPU-clusters, toegang tot grote datasets en langdurige financiering nodig. De lijst met serieuze bieders bestond uit vijf partijen: Google, Facebook, Baidu, Elon Musk met Peter Thiel en een intern Musk-plan met de codenaam Plan West.

Voor Musk draaide het bod niet alleen om de technologie. Hij wilde DeepMind beschermen tegen wat hij zag als een riskante visie op kunstmatige intelligentie binnen Google. Larry Page zou volgens Musk vinden dat kunstmatige intelligentie een “vorm van digitaal leven” was waaraan niet per se grenzen moesten worden opgelegd. Musk voelde zich door Page zelfs “speciesist” genoemd omdat hij vond dat mensen moesten overleven in een toekomst met superintelligente AI.

In die context vond Musk dat DeepMind niet in handen van Big Tech mocht vallen.

Begin 2014 eindigde de verkoop in een directe strijd tussen Google en Musk. Musk bood naar schatting tussen de 500 en 600 miljoen dollar. Zijn bod draaide om governance. DeepMind zou onafhankelijk werken en een ethisch comité met vetorechten krijgen over mogelijk gevaarlijk onderzoek. Musk zag dat als een noodzakelijke veiligheidsrem.

Google bood een iets hogere prijs, maar met een duidelijke voorwaarde. Geen externe controle. Geen vetorechten voor buitenstaanders. Wel beloofde Google een intern ethiek- en veiligheidscomité op te richten dat toezicht zou houden op de ontwikkeling van kunstmatige intelligentie binnen DeepMind.

DeepMind koos in januari 2014 uiteindelijk voor Google. Officieel vanwege de rekenkracht, het wereldwijde engineeringsapparaat en het beloofde interne ethiekorgaan. Informeel speelde mee dat sommige DeepMind-oprichters terughoudend waren om één individu, hoe goedbedoeld ook, directe controle te geven over de koers van het bedrijf.

Voor Musk voelde de beslissing als een waarschuwing. In interne e-mails sprak hij over “extreme mentale stress” en het risico dat een door Google ontwikkelde superintelligentie uiteindelijk een vorm van technologische macht zou kunnen creëren die geen mens meer zou kunnen stoppen.

In dezelfde periode liep de relatie tussen Musk en Page verder stuk. Musk vertelde later dat de discussie over “speciesism” de druppel was. Hij vond dat er een tegenkracht moest komen tegen de dominantie van Google op het gebied van geavanceerde AI.

In 2015 richtte Musk samen met Sam Altman, Ilya Sutskever en Greg Brockman OpenAI op. De organisatie profileerde zich als een non-profit tegenwicht dat veilige, transparante AI moest ontwikkelen. Omdat OpenAI enorme bedragen nodig had, spoorde Musk het team aan om een toezegging van 1 miljard dollar te communiceren. Hij droeg uiteindelijk rond de 44 miljoen dollar bij. De overige donoren financierden nog eens ruim 90 miljoen.

Ironisch genoeg zou Musk enkele jaren later botsen met diezelfde organisatie. Toen OpenAI transformeerde naar een commerciële structuur en nauwer met Microsoft samenwerkte, vond Musk dat het zijn oorspronkelijke idealen had losgelaten. OpenAI kreeg verschillende aanvallen te verwerken, waaronder een megabod van $97 miljard.

Na de overname groeide DeepMind uit tot een van de meest prestigieuze AI-labs ter wereld. De successen volgden snel. AlphaGo versloeg in 2016 wereldkampioen Lee Sedol. Daarna kwamen AlphaZero en AlphaFold, systemen die respectievelijk schaakspelstrategieën en eiwitstructuren onder de knie kregen.

Tegelijk worstelde DeepMind intern met de balans tussen autonomie en Google-integratie. Uiteindelijk fuseerde Alphabet in 2023 DeepMind met Google Brain tot de nieuwe eenheid Google DeepMind. De fusie moest helpen om de concurrentieslag met OpenAI, dat met ChatGPT enorme marktdruk creëerde, bij te benen.

OpenAI begon als idealistische non-profit, maar de kosten voor het trainen van grote taalmodellen dwongen in 2019 tot een hybride structuur met beperkte winstmaximalisatie. Dankzij miljardeninvesteringen van Microsoft groeide OpenAI uit tot een van de waardevolste AI-bedrijven ter wereld.

De breuk tussen Musk en OpenAI werd daarna steeds zichtbaarder. Musk vond dat OpenAI te dicht tegen Big Tech aan was gekropen. Hij bekritiseerde de commerciële koers, de geheimhouding rond de modellen en de verschuiving van open source naar gesloten systemen. In 2024 en 2025 ontstond een reeks rechtszaken en tegenklachten, waarbij beide partijen elkaar beschuldigden van misleiding en contractbreuk.

Tegelijkertijd probeerde Musk via een investeerdersgroep de non-profitkern van OpenAI over te nemen voor bijna 100 miljard dollar. De kans dat zo’n overname zou slagen werd door analisten echter klein geacht.

Omdat hij DeepMind niet kon kopen en OpenAI niet langer vertrouwde, richtte Musk in 2023 xAI op. Het eerste product was Grok, een chatbot die diep verweven is met platform X. In 2024 en 2025 introduceerde xAI nieuwe versies zoals Grok-2 en Grok-3. Deze boden verbeterde redeneermodi en kregen een speciale Think-modus waarin gebruikers kunnen zien hoe het model tot conclusies komt.

Musk bouwt ondertussen een van de grootste rekenclusters ter wereld, waaronder een megacentrum dat volgens bronnen meer dan 200.000 GPU’s bevat. xAI werd in 2025 officieel samengevoegd met X zodat data, compute en distributie in één ecosysteem samenkomen.

Met Google DeepMind, OpenAI en xAI is het AI-landschap veranderd in een driehoeksgevecht. Musk heeft nu de tegenmacht die hij wilde, maar in een vorm waarin drie reuzen in plaats van één de strijd domineren.

Met terugwerkende kracht lijkt de verkoop van DeepMind een beslissend moment. Zonder die verloren biedingsstrijd had Musk misschien nooit OpenAI opgericht. Zonder OpenAI was er misschien nooit een xAI gekomen. En zonder die rivaliteit was Google mogelijk nooit zo agressief gaan investeren in DeepMind en modelontwikkeling.

De DeepMind-deal van 2014 werd zo een kantelpunt dat de machtsverhoudingen in kunstmatige intelligentie volledig hertekende. Het resultaat is een wereld waarin drie AI-supermachten elkaar onder hoge druk naar snellere innovaties duwen.

Of dat de mensheid veiliger maakt, is een vraag die nog altijd openstaat.