GPT‑NL draait niet gratis: publieke financiering, private toegang

dinsdag, 22 juli 2025 om 18:59

Onderzoekers van TNO, NFI en SURF ontwikkelen GPT‑NL, het eerste grootschalige Nederlandse AI‑taalmodel. Het model wordt getraind met 13,5 miljoen euro uit publieke middelen, maar blijft primair gericht op betalende bedrijven en overheden. Daardoor is gratis consumententoegang niet mogelijk.

Waarom betalen terwijl het publiek is gefinancierd?

Compensatie voor data-eigenaren: Nederlandse nieuwsuitgevers zoals DPG, Mediahuis en Roularta dragen hun archieven bij. Zij ontvangen straks een deel van de inkomsten en eisen daarom vergoeding
Juridische zekerheid en hoge kwaliteit: GPT‑NL richt zich op juridische correctheid, correcte Nederlandse taal en controleerbaarheid. Dat vermijdt taalfouten, anglicismen en problemen in gevoelige sectoren als overheid en rechtspraak
Proefvooringen van de markt: Door eerst bedrijven en overheden (die kunnen betalen en testen) aan te spreken, kan GPT‑NL zichzelf bewijzen voordat het breder toegankelijk wordt

Kritiek op toegankelijkheid

Critici vragen zich af waarom een publiek gefinancierd model niet vrij toegankelijk is voor burgers. Volgens Marleen Stikker van Waag Futurelab is taal een cultuurgoed en hoort die beschikbaar te zijn zonder extra kosten

Tegelijk wijst EW-redacteur Sam Verbeek erop dat investering in publieke voorzieningen meestal gevolgd wordt door gebruikersbijdragen voor onderhoud, zoals bij infrastructuur: "publieke investering is nodig, daarna betalen gebruikers"

Data‑partners en transparantie

GPT‑NL wordt getraind met juridische toestemming:

DNB verstrekt publieke financiële data
Uitgevers bieden hun nieuwsarchieven in het kader van een ethisch, legaal en transparant proces 
Het model verschijnt niet volledig open source vanwege subsidievoorwaarden

Toekomstplannen

GPT‑NL moet eind 2025 operationeel zijn voor professionele gebruikers
Mogelijke uitbreiding naar burgers volgt later, afhankelijk van het succes in de professionele markt.