MIT-onderzoek: maakt AI jongeren lui en dommer?

donderdag, 26 juni 2025 om 6:25

Een nieuwe studie van MIT trekt aan de bel: jongeren die veelvuldig AI-tools zoals ChatGPT gebruiken, ontwikkelen mogelijk minder kritische denkvaardigheden. Leraren wereldwijd delen deze zorgen en signaleren een groeiende afhankelijkheid van slimme technologie die ten koste gaat van creativiteit en zelfstandig denken.

AI als denkhulpmiddel of denkvervanger?

De onderzoekers van MIT lieten 54 jonge volwassenen vier maanden lang essays schrijven onder verschillende omstandigheden. Eén groep gebruikte ChatGPT, een tweede werkte met Google, en een derde schreef volledig zelfstandig. Terwijl ze schreven, werd hun hersenactiviteit met EEG-scans gevolgd.

De resultaten zijn opvallend:

De AI-gebruikers vertoonden de laagste hersenactiviteit.
Ze gebruikten minder geheugen, toonden minder creativiteit en vertrouwden steeds vaker op copy-paste.
Hun teksten werden vaak als "vlak" en "niet origineel" beoordeeld.

In contrast vertoonde de groep die zonder hulpmiddelen schreef juist actieve hersennetwerken, hogere betrokkenheid en meer trots op hun werk.

Leraren merken het al in de klas

De uitkomsten van het onderzoek sluiten aan bij signalen uit het onderwijs. Steeds meer docenten zien dat leerlingen moeite hebben met plannen, zelfstandig schrijven en kritisch reflecteren. Volgens de Amerikaanse docent Murphy Kenefick is het effect duidelijk: “Ze stoppen zodra ChatGPT een antwoord geeft, ook al klopt het niet.”

Psychologe Jean Twenge noemt dit fenomeen “metacognitieve luiheid” — het afleren van nadenken over je eigen denkproces. En dat is zorgwekkend, zeker in een tijd waarin wereldwijde schoolresultaten al onder druk staan.

Wat zijn de risico’s op lange termijn?

Het onderzoek liet deelnemers ook van methode wisselen, bijvoorbeeld van AI naar ‘pen en papier’. Daaruit bleek dat wie eerder op ChatGPT vertrouwde, moeite had om weer zelfstandig te denken. Dat wijst mogelijk op langdurige cognitieve gevolgen bij veelvuldig AI-gebruik.

Daarbij komt: AI heeft de neiging om gedachten te uniformiseren. Volgens The New Yorker denken we steeds meer in de standaardtaal van het algoritme. Dat kan creativiteit, nuance en persoonlijke stijl op termijn ondermijnen.

Hoe benut je AI zonder lui te worden?

Volledig verbieden van AI is geen oplossing, stellen experts. Wel is het essentieel dat jongeren leren hoe ze AI bewust en beperkt inzetten. Hier zijn vijf praktische tips:

Laat leerlingen eerst zelf nadenken, en pas daarna AI gebruiken voor feedback of herformulering.
Vraag altijd om uitleg bij gebruik van AI-antwoorden: waarom is dit goed?
Varieer met analoge opdrachten: schrijfopdrachten, klassikale discussies, debatten.
Voer metacognitieve gesprekken: wat dacht je bij deze stap?
Meet vaardigheden zoals kritisch denken regelmatig met opdrachten en toetsen.

Conclusie: AI is een krachtig hulpmiddel, geen vervanger

Het MIT-onderzoek maakt duidelijk dat AI het onderwijs fundamenteel verandert — en niet alleen in positieve zin. ChatGPT kan het denkproces ondersteunen, maar mag het niet vervangen. Alleen als jongeren leren om AI bewust en kritisch in te zetten, houden ze controle over hun eigen leerproces.

Wil je AI slim gebruiken? Laat het je denkkracht versterken, niet afzwakken.