Rechter stopt experiment met AI-avatar in rechtszaal: waar ligt de grens?

maandag, 07 april 2025 om 20:25

Een man in New York probeerde iets opmerkelijks tijdens zijn rechtszaak: hij liet een AI-avatar namens hem spreken. De digitale dubbelganger hield een videopleidooi in de rechtszaal, maar de rechters grepen snel in. Zij bestempelden het gebruik van de AI-avatar als misleidend en verboden verdere vertoning.

Dit incident zet wereldwijd juristen aan het denken: kan en mag AI een rol spelen in de rechtszaal? En wat betekent dit voor landen zoals Nederland, waar de rechtspraak voorzichtig experimenteert met kunstmatige intelligentie? Jerome Dewald deelt zijn verhaal.

Wat is er gebeurd in New York?

AI-avatar speelt hoofdrol in hoger beroep

Tijdens een arbeidsrechtelijke zaak in New York vroeg Jerome Dewald toestemming om een video van zijn verklaring af te spelen. De video bevatte echter geen gewone opname, maar een levensechte AI-avatar die zijn verhaal vertelde — alsof het Dewald zelf was.

De rechters merkten al snel op dat iets niet klopte
Dewald gaf toe dat het geen mens, maar een digitale creatie van een techbedrijf was
De rechtbank weigerde het gebruik van de avatar verder toe te staan
De actie werd als misleidend bestempeld, vooral omdat Dewald zonder advocaat procedeerde

Dewald verdedigde zich met het argument dat hij nerveus was en zich via de avatar beter kon uitdrukken. Zijn pleidooi mocht echter niet doorgaan.

Waarom dit relevant is voor Nederland

Grenzen tussen hulp en misleiding

In Nederland hecht de rechtspraak veel waarde aan transparantie, menselijke interactie en een eerlijk proces. AI wordt hier enkel ondersteunend ingezet, zoals in een proef bij de Rechtbank Rotterdam, waar AI helpt bij het opstellen van vonnissen – maar niet beslist.

AI geeft daar tekstsuggesties, die altijd door een rechter worden beoordeeld
AI mag nooit een procespartij of advocaat vervangen

Het New Yorkse voorval benadrukt hoe belangrijk duidelijke regels zijn. In Nederland mogen burgers die zonder advocaat optreden wél hulpmiddelen gebruiken, zoals tekstverwerkers of AI voor structuur, maar een AI-avatar die spreekt namens de persoon is juridisch riskant. Het schuurt tegen valsheid in geschrifte of misleiding.

Juridische sector voelt druk om grenzen vast te leggen

Steeds meer juridische dienstverleners experimenteren met AI:

Voor onderzoek en documentanalyse
Voor het optimaliseren van juryselectie (zoals via de Amerikaanse startup EmotionTrac)
Voor strategisch advies op basis van AI-analyses

Toch blijft de mens leidend. De EU AI Act classificeert AI in justitie als hoog risico, wat betekent dat strenge regels gelden. Een AI die optreedt als vertegenwoordiger in de rechtszaal zou in Europa hoogstwaarschijnlijk verboden of zwaar gereguleerd zijn.

Internationale context: AI in de rechtspraak op het snijvlak

Wereldwijde experimenten en ethische vragen

In Arizona gebruiken rechtbanken AI-avatars als voorlichters op hun website
In China lopen proeven met AI-rechters in simpele internetzaken
In het VK kwam naar voren dat een minister ChatGPT gebruikte voor beleidsadvies

Hoewel dit minder ver gaat dan een avatar in de rechtszaal, laten deze voorbeelden zien hoe AI doordringt tot de hoogste niveaus van besluitvorming.

Toch is de algemene tendens duidelijk:

AI is welkom als hulpmiddel, bijvoorbeeld voor efficiëntie
Maar AI mag geen plaats innemen van mensen in rollen met juridische verantwoordelijkheid

De zaak-Dewald wordt wereldwijd besproken op juridische conferenties en webinars als schoolvoorbeeld van wat (nog) niet kan. Het is een wake-up call voor wetgevers om grenzen duidelijk te maken.

Lees ook

Nederlandse organisaties onvoldoende voorbereid op AI-aangedreven cybercrime

Nederland wil mogelijke voorspellende opsporings-AI verbieden

Conclusie: AI-assistent? Ja. AI-advocaat? Nog lang niet.

Het incident in New York laat zien hoe dun de lijn is tussen technologische innovatie en juridische integriteit. Hoewel AI nuttig kan zijn in het recht, zoals bij tekstverwerking of analyse, blijft de rechtszaal een menselijk domein.

Voor Nederland betekent dit: