Begrijpt AI kleur, zonder ooit kleur te hebben gezien?

Wat betekent het eigenlijk om kleur te begrijpen? Kun je “je blauw voelen” zonder ooit blauw gezien te hebben? Een nieuw onderzoek van de University of Southern California (USC) werpt licht op deze vragen door mensen en kunstmatige intelligentie, met name ChatGPT, te vergelijken in hun begrip van kleur metaforen.

De onderzoekers testen hoe goed mensen en AI kleurgebruik in taal begrijpen. Opvallend was dat zowel mensen die kleuren kunnen zien als mensen die kleurenblind zijn ongeveer even goed scoorden. Dit suggereert dat je geen kleuren hoeft te zien om kleur metaforen zoals "rood van woede" of "groen van jaloezie" te begrijpen.

Maar er was één groep die er met kop en schouders bovenuit stak, namelijk schilders. Mensen met praktische ervaring in het werken met kleur bleken veel beter te presteren bij het interpreteren van nieuwe of ongebruikelijke metaforen. Hun dagelijks gebruik van kleur leek hun begrip te verdiepen. Het laat zien dat ervaring toch een belangrijk verschil maakt.

En ChatGPT dan? Die deed het aardig goed bij bekende uitdrukkingen. De antwoorden waren vaak cultureel kloppend en taaltechnisch correct. Maar zodra het om nieuwe of omgekeerde metaforen ging, begon de AI te haperen. Een zin als "het zonlicht smaakte paars" bracht het model flink in de war.

De onderzoekers zagen ook dat ChatGPT zelden teruggrijpt op lichamelijke of zintuiglijke ervaringen, iets wat mensen juist vaak doen als ze iets proberen uit te leggen. Dat komt omdat het model puur is getraind op tekst en patronen in taal, niet op wat iets voelt, ruikt of uitziet.

De conclusie? AI begrijpt taal knap, maar mist de ervaring van het menselijk lichaam en zintuigen. Als we willen dat AI ooit echt begrijpt wat we bedoelen met een “warme kleur” of een “koele sfeer”, dan moeten we misschien manieren vinden om ook zintuiglijke input in te bouwen. Tot die tijd blijft er een belangrijk verschil tussen mens en machine: mensen redeneren vanuit gevoel en ervaring, AI vanuit statistiek.