Nationaal Groeifonds financiert proefdiervrij lab: 'Digitale tweeling vervangt proefdier'

dinsdag, 08 juli 2025 om 6:50

Het nieuwe Centrum voor Proefdiervrije Biomedische Translatie (Ombion-CPBT) heeft officieel zijn deuren geopend op het Utrecht Science Park.

Met een totaalbudget van 245 miljoen euro, waarvan 124,5 miljoen afkomstig is uit het Nationaal Groeifonds, wil het centrum onderzoeken versnellen zonder inzet van proefdieren. Dat meldt CPBT in een persbericht.

Waarom een dierproefvrije koers nodig is

In 2023 werden er in Nederland nog 413.746 dierproeven geregistreerd. Slechts één op de tien medicijnen die bij dieren werkt, blijkt uiteindelijk effectief bij mensen. Dat maakt de overstap naar proefdiervrij onderzoek urgent: het verkleint risico’s voor patiënten en versnelt de introductie van nieuwe therapieën.

Slimme chips, digitale tweelingen en kunstmatige intelligentie

Onderzoekers vervangen muizen en ratten door menselijke organen-op-een-chip, computermodellen en AI-analyse. Die aanpak geeft een realistischer beeld van hoe een stof zich in ons lichaam gedraagt, zegt lector Cyrille Krul (Innovative Testing in Life Sciences & Chemistry, Hogeschool Utrecht) en lid van het kernteam: “We bouwen aan een digitale kopie van het menselijk lichaam. Daarmee testen we sneller en nauwkeuriger welke behandelingen werken.”

Zes ziektedomeinen eerst

Het CPBT start met zes aandoeningen die veel patiënten raken en waar dierproeven nog standaard zijn:

taaislijmziekte (cysteus fibrose)
amyotrofische laterale sclerose (ALS)
astma
COPD
reuma
artrose

Doel: in tien jaar 20 tot 30 procent minder proefdieren binnen deze domeinen, oplopend naar volledige eliminatie op lange termijn.

Samenwerking tussen wetenschap, bedrijfsleven en overheid

Het centrum fungeert als one-stop-shop: bedrijven die een nieuwe testmethode ontwikkelen kunnen hier terecht voor validatie, standaardisatie en training. Universiteiten, hogescholen en UMC’s delen laboratoria en data-platformen om innovaties snel richting klinische praktijk te brengen.

De Hogeschool Utrecht neemt de implementatie-kant op zich: van het vervangen van kalfsserum in celkweken tot AI-gestuurde data-interpretatie. Bovendien ontwikkelt de HU opleidingen en micro-credentials voor professionals die dierproefvrije technieken willen toepassen binnen hun eigen organisatie.

Praktische impact voor patiënt én economie

Snellere medicijnontwikkeling: minder lange dierstudies betekent kortere time-to-market.
Betere voorspelbaarheid: human-on-a-chip-data sluit beter aan bij klinische realiteit.
Kostenbesparing: minder herhaalstudies en efficiëntere R&D-trajecten.
Nieuwe banen: data-specialisten, chip-ingenieurs en biotechnologen vinden werk in een groeisector.

Obstakels: regelgeving en vertrouwen

De overstap lukt niet in één dag. Toelatingsautoriteiten moeten nieuwe data-formats accepteren en onderzoekers moeten leren omgaan met AI-gedreven onzekerheden. Het CPBT werkt daarom samen met het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen en de European Medicines Agency om richtlijnen aan te passen aan de snel evoluerende technologie.

Vooruitblik

De komende twaalf maanden richt het centrum een publiek toegankelijke demo-lab in, waar bezoekers mini-organen op chips, high-throughput robots en datavisualisaties kunnen bekijken. Daarnaast start een hackathon-reeks rond ‘digital twins’ van long- en leverweefsel om de community actief te betrekken.