AI herkent longkanker tot vier maanden eerder dan huisarts

Onderzoekers van het Amsterdam UMC hebben aangetoond dat kunstmatige intelligentie (AI) longkanker tot vier maanden eerder kan herkennen dan huisartsen.

Hiervoor is een AI-model losgelaten op aantekeningen van Nederlandse huisartsen uit medische dossiers van ruim een half miljoen patiënten uit Groningen, Utrecht en Amsterdam tussen 1989 en 2021. Deze gegevens zijn gekoppeld aan de landelijke databank Nederlandse Kankerregistratie (NKR), waaruit bleek dat van de ruim 525.000 patiënten er 2.386 longkanker kregen.

De resultaten zijn nu gepubliceerd in het vakblad The British Journal of General Practice.

Het grote probleem bij longkanker is dat in 75 procent van de gevallen de ziekte pas wordt ontdekt in stadium 3 of 4, wanneer de overlevingskansen aanzienlijk lager zijn. De onderzoekers onderzochten of AI op basis van aantekeningen van huisartsen sneller kon voorspellen welke patiënten longkanker zouden ontwikkelen.

Volgens hoogleraar klinische informatiekunde en medeonderzoeker Ameen Abu-Hanna pikt het AI-model inderdaad een "voorspellend signaal" op. Opvallend is dat het model niet alleen reageert op bekende indicatoren zoals roken of bloed ophoesten, maar ook patronen ontdekt in vrije tekst die huisartsen door de jaren heen hebben genoteerd. Hierdoor kan het systeem de aanwezigheid van longkanker tot wel vier maanden eerder identificeren dan een huisarts.

Voordat het model in de praktijk is in te zetten, is echter aanvullend onderzoek nodig om duidelijk te maken welke gegevens het algoritme precies gebruikt om voorspellingen te doen. De onderzoekers waarschuwen ook voor mogelijke nadelen. Voor elke patiënt waarbij AI de longkanker eerder ontdekt, moeten er gemiddeld 33 patiënten extra onderzocht worden op risico's, bijvoorbeeld via een longfoto. Dit betekent een verhoogde belasting voor het zorgsysteem en vereist zorgvuldige afweging.

Desondanks kan zelfs een relatief kleine tijdwinst al veel betekenen: uit het onderzoek blijkt dat bij longkanker in stadium 3 of 4 maar liefst 80 procent van de patiënten binnen één jaar overlijdt. Een eerdere diagnose van slechts vier weken kan de overlevingskansen al aanzienlijk verbeteren, aldus de onderzoekers.

Het onderzoek is onderdeel van een bredere ontwikkeling waarbij AI steeds vaker is toe te passen in de Nederlandse gezondheidszorg. De onderzoekers benadrukken echter ook dat AI geen wondermiddel is; nauwkeurige toepassing en interpretatie blijven essentieel om daadwerkelijke voordelen voor patiënten te realiseren.