Eerste Nederlandse AI-nieuwslezer is een feit, maar roept vragen op in de journalistiek

Nederland heeft sinds kort zijn eerste AI-nieuwslezer. Het bedrijf LocalFocus heeft een digitale presentator ontwikkeld die automatisch nieuws kan voorlezen in video’s.

De technologie is indrukwekkend, maar roept ook zorgen op, vooral onder journalisten, laat EenVandaag weten.

De AI-nieuwslezer leest het nieuws alsof het een echte persoon is. De stem is natuurlijk, het gezicht beweegt realistisch en het nieuws wordt direct gegenereerd vanuit data en teksten. LocalFocus gebruikt de AI vooral voor lokale nieuwsvideo’s, zoals verkiezingsuitslagen of woningprijzen per gemeente.

Volgens oprichter Arne van der Wal van LocalFocus is de technologie bedoeld als ondersteuning, niet als vervanging: “We willen nieuws toegankelijker maken, zeker voor mensen die liever kijken dan lezen.” De AI maakt het mogelijk om snel en goedkoop veel lokale nieuwsvideo’s te maken, iets wat voorheen tijdrovend en duur was.

Toch zijn veel nieuwsredacties voorzichtig. Ze vinden het spannend om een AI als ‘gezicht van het nieuws’ te gebruiken. Een van de zorgen is dat het publiek mogelijk niet meer ziet of iets door een mens of door een machine wordt verteld. Dat kan het vertrouwen in het nieuws aantasten.

Volgens journalistenvereniging NVJ is transparantie daarbij cruciaal: “Als een AI het nieuws presenteert, moet dat altijd duidelijk worden vermeld. Mensen hebben recht op eerlijke en duidelijke informatie.”

Ook speelt de angst dat redacteuren en presentatoren hun baan kunnen verliezen als AI dit werk overneemt. Nieuwsorganisaties benadrukken daarom dat de menselijke journalistiek centraal moet blijven staan. De AI kan taken ondersteunen, maar mag geen kritische redactie vervangen.

In een experiment liet EenVandaag mensen kijken naar een AI-nieuwslezer en een menselijke presentator. Veel kijkers zagen het verschil niet meteen. Sommigen vonden zelfs dat de AI helderder sprak dan een echte presentator. Toch voelden de meeste mensen zich minder betrokken bij de AI-presentatie. “Het voelde wat afstandelijk, alsof ik naar een robot luisterde,” zei een kijker.

Opvallend is dat jongeren minder moeite hebben met AI in het nieuws dan ouderen. Jongeren zien het vaker als een handig hulpmiddel, terwijl ouderen bezorgd zijn over nepnieuws en verlies van menselijke controle.

De technologie achter AI-nieuwslezen ontwikkelt zich razendsnel. Steeds meer nieuwsbedrijven experimenteren met tekst, beeld en stem gegenereerd door kunstmatige intelligentie. Maar dat roept ethische en journalistieke vragen op: wie is verantwoordelijk voor de inhoud? Wie controleert de feiten? En hoe voorkom je misbruik?